Burun bitishi — sabablari, belgilari, asoratlari, tashxislash, davolash usullari

Burun bitishi — respirator (nafas yo’llari) infektsiyaning odatiy hamrohi hisoblanadi, biroq dunyo aholisining 90 foizidan ko’prog’i bu muammo bilan faqatgina shamollash va gripp orqali tanish emas. Burundan nafas olishning qiyinlashishi vaqti-vaqti bilan boshqa omillar — allergiya, zamburug’ kabilar tufayli yuzaga keladi. Shu bilan birga, vaziyat idiopatik, ya’ni uning sababi aniqlanmagan bo’lishi ham mumkin. Nima uchun nafas olish bilan muammolar yuzaga keladi va surunkali burun bitishiga qarsi qanday kurashish mumkin, quyida batafsil.

Kattalarda burun bitishi sabablari

Kattalar bolalarga nisbatan kamroq shamollashadi, biroq ayni paytda burun bitishi ularni yetarlicha muntazam ravishda bezovta qiladi. Burundan nafas olish qiyinligining sabablari ko’pincha quyidagilardir:

• Allergiya.
• O’tkazib yuborilgan infektsion jarayonlar (bu holda, surunkali burun bitishi kuzatilishi mumkin).
• Yashash joyidagi yomon ekologiya, havoning ifloslanishi.
• Chekish. Ushbu zararli odat bilan odatda yo’talni bog’lashadi, lekin u tez-tez burun yo’llarining holatiga ham ta’sir qiladi. Ayniqsa, passiv chekish xavflidir.
• Taomnomada ziravorlar, achchiq ovqatlarning ko’pligi.

Ekologik omillar ham vaqtinchalik burun bitib qolishiga sabab bo’lishi mumkin. Masalan, ko’pincha organizm sovuq harorat yoki uning keskin tushib ketishiga shu tariqa javob qaytaradi, sovuqdan issiq xonaga kirganda ham nafas olish qiyinlashishi mumkin.

Surunkali burun bitishi sabablari

Eng ko’p muammoni surunkali burun bitishi chaqiradi, u bemorga yillar davomida noqulaylik yetkazishi mumkin. Otorinolaringologlar ushbu holatning bir nechta turini ajratishadi:

• Gipertrofik rinit. Burun shilliq qavatining haddan ortiqcha o’sishi aniqlanganda tashxislanadi. Bunday holda bu nafas olishda qiyinligi sababi to’qima hisoblanadi. Burun shilliq qavatining gipertrofiyasi doimiy tumov, shuningdek burun tomchilaridan noto’g’ri foydalanish tufayli sodir bo’lishi mumkin.
• Atrofik rinit. Aksincha, shilliq qavatning yupqalashishi bilan tavsiflanadi, shu tufayli burunda doimo qurib qolgan shilliq bo’ladi va u normal havo oqimiga to’sqinlik qiladi. Ko’pincha bu holda burun bitishi og’riq bilan birga kechadi. Kasallik zararli ishlab chiqarish sohasida ishlaydigan odamlar uchun xarakterlidir.

Ushbu tashxislar — shilliq qavatning patologik holatidir. Biroq, doimiy burun bitishi butunlay davolanmagan infektsiyalar natijasida paydo bo’lishi ham mumkin, bu ayniqsa katta yoshli bemorlar uchun xosdir.

Yetarlicha burundan nafas olmaslik hayot sifatiga sezilarli ta’sir ko’rsatishi mumkin — inson bosh og’rig’i, charchoq, shilliq qavatning qo’zg’alishi, hid bilishning yomonlashishi, uyqusizlikdan aziyat chekishi mumkin. Shuning uchun, surunkali tumovda shifokorga murojaat qilib, burunning bitishiga sababchi bo’lgan omilni aniqlash kerak.

Homiladorlik davrida burun bitishi

Homiladorlik davrida immunitet zaiflashadi, shuning uchun bu davrda ayollarda O’RVI ehtimoli juda yuqori bo’ladi. Nafas olish qiyinligining asosiy sabablari bu holda shamollash hisoblanadi.

Shunga qaramay, statistika ma’lumotlariga ko’ra, homilador ayollarning 30 foizida tumov yoki respirator infektsiyalarsiz ham burun bitishi kuzatilishi mumkin. Uning sabablari ko’pincha allergenlar va shilliq qavatdagi tomirlar faoliyatining buzilishi hisoblanadi. Gormonlar ta’siri ostida burun yon bo’shliqlarida surunkali shish bilan kechadigan vazomotor rinit paydo bo’lishi mumkin, shuning uchun homiladorlik davrida burun bitishi ko’pincha organizmning gormonal o’zgarishlari bilan bog’liq bo’ladi. Ushbu tumovni davolash faqat simptomatik bo’lishi mumkin, masalan, tomir toraytiruvchi vositalarni qo’llash. Biroq, ular ehtiyotkorlik bilan va shifokor nazorati ostida qo’llanilishi kerak, chunki me’yordan oshib ketishi natijasida medikamentoz rinit — burunning tomir toraytiruvchi tomchilar tufayli bitishi rivojlanishi mumkin.

Tumovning oldini olish uchun toza havoda ko’proq vaqt o’tkazish, ko’proq suyuqlik ichish va kuchli hidli kosmetika mahsulotlaridan voz kechish kerak, chunki homiladorlik paytida allergiya rivojlanishi xavfi ortadi.

Bolalarda

Chaqaloqlarda burun bitib qolishi ularning tug’ilishidanoq yuzaga kelishi mumkin. Shunisi e’tiborga loyiqki, chaqaloq hayotining birinchi oylarida infektsiyalar ehtimoli juda past bo’ladi, chunki uning organizmini onadan o’tgan antitanalar himoya qiladi. Shuning uchun, bu davrda burun bitishi sabablari boshqa joydan izlash kerak.

• Bolalar organizmi atrof-muhit omillarga ayniqsa sezgir. Misol uchun, quruq va issiq havo tezda shilliqning quyuqlashishiga olib kelishi mumkin. Bolaning nafas yo’llari tor bo’lganligi uchun shilliq ularni tezda to’sib qo’yadi.
• Bola organizmi sovuq muhitga ko’p shilliq ajratish bilan javob qaytarishi mumkin. Shu bois, sovuq kunlarda sayr qilishda kuzatiladigan burun bitishi chaqaloq shamollashining boshlanishi deb talqin qilinmasligi kerak.
• Bolada burun bitishi ko’pinchaning allergiyaning namoyon bo’lishi hisobadi. Bunda, kattalardan farqli o’laroq, bolalarda bunday belgilar kontaktli dermatit va oziq-ovqat allergiyasi uchun xarakterlidir.
• Adenoidlar. Burun-halqum devorining orqasida joylashgan halqum bodomsimon bezlarining o’sishi ham bolalarning nafas olishiga ta’sir qiladi. Bu holda ota-onalar burun sababsiz bitmoqda deb hisoblashadi. Adenoidi bo’lgan bemorlar og’izdan nafas olishlari, ovozning bo’g’ilganligi, tez-tez O’RVI`ga chalinishi xarakterlidir.

Infektsion rinit bo’lsa, davolashni o’z vaqtida boshlash juda muhimdir, chunki zaruriy terapiya bo’lmagan holda, burunda shilliq tezda to’planib qoladi. Bu asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin, chunki «to’lib» qolgan burunda bakteriyalar osonroq ko’payadi. Davolash uchun xalq tabobati vositalari ham mos keladi — ingalaytisyalar, burunni chayish, o’simlik damlamalarini qabul qilish. Bolalarda tumovni davolashning asosiy usullaridan biri — ko’p miqdorda suyuqlik ichishini ta’minlashdir. Bu shilliqni quyuqlashmasligi, osonlikcha burundan chiqishi uchun kerak. Burun bitishi isitma bilan kechadigan bo’lsa, suyuqlik ichish ayniqsa muhimdir, chunki bu holatda organizm ko’p suyuqlik yo’qotadi.

Burun to’sig’i patologiyasi

Bolalikda burun to’sig’ining tug’ma anomaliyalari kuzatilishi mumkin, bu esa nafas olishning qiyinlishuviga olib keladi. Statistikaga ko’ra, dunyo aholisining qariyb 68 foizi bu muammodan aziyat chekadi. Shu bilan birga, bolada burun to’sig’ining qiyshayishi aniqlanishi kardinal davolash usullarini tanlash uchun sabab bo’lmasligi kerak. Gap shundaki, odamlarning ko’pchiligida burun tabiiy assimetriyaga ega bo’lib, keyinchalik bu ularga hech qanday noqulaylik tug’dirmaydi.

Shuning uchun, agar bolada burun bitishi tug’ma anomaliyalar tufayli kelib chiqqan bo’lsa, nafas olishga to’sqinlik qiluvchi boshqa sabablar: allergenlar, salbiy atrof-muhit sharoitlari, organizmning suvsizlanishi va boshqa sabablarni bartaraf etish kerak. Muammo qiyinchilik tu’gdirishda davom etsa, to’siqni jarrohlik yo’li bilan to’g’rilash talab etilishi mumkin.

Atrof muhit holati

Bolaning burni bitishi ko’pincha atrof-muhit sharoitlari bilan ham bog’liq bo’ladi. Hatto infektsion kasalliklarda ham ular alomatlar namoyon bo’lishida, tumov kechishining jiddiyligida, shuningdek, yuzaga kelishi mumkin bo’lgan asoratlar rivojlanishida muhim rol o’ynaydi.
Burundan nafas olishga quyidagilar salbiy ta’sir qiladi:

• Juda issiq havo. Bolalar xonasi uchun harorat me’yori — 18-21 °C;
• Quruq havo. Havoning nisbiy namligi 60-70% bo’lishi kerak.
• Chang. Chaqaloqlar xonasini har kuni nam tozalash tavsiya etiladi. Bola xonasida chang to’plovchilar — yumshoq o’yinchoqlar, gilamlar va hokazolarni olib tashlash kerak. Bunday narsalar respirator kasalliklar vaqtida ham xonadan chiqarib turiladi. Xonada tez-tez havo almashtirish, ob-havo iliq bo’lganda oynalarni ochib turish kerak.
• Shilliq qavatni ta’sirlantiruvchi moddalar. Masalan kundalik kimyoviy tozalagichlar. Shu sababli xonani tozalashda faqat suvning o’zidan foydalanish tavsiya etiladi. Choyshablar va kiyimlarni yuvishda gipoallergen vositalardan foydalanish o’rinli bo’ladi.
• Tamaki tutuni. Passiv chekish barcha nafas a’zolariga salbiy ta’sir ko’rsatadi, tumov va burun bitishi — faqat dastlabki alomatlar. Doimiy ravishda tamaki tutunining o’pkaga kirishi oqibatlaridan biri bronxial astma bo’lishi mumkin.
• Allergenlar. Gullar changi, hayvon tuklari va boshqalar ham burun bitishiga sabab bo’lishi mumkin. Agar bolada pollinoz mavjud bo’lsa, allergen gullashi davrida quruq ob-havo sharoitida xonada havo almashtirish tavsiya etilmaydi. Bunday holatda maxsus filtrli konditsioner o’rnatish yaxshiroq.

Burun bitishining umumiy sabablari

Burun bo’shlig’i butun kalla suyagi yuz qismining juda katta qismini egallaydi, kattalarda uning hajmi 200-300 ml gacha etadi. Bundan tashqari, suyaklar yaqinida qo’shimcha bo’shliqlar — sinuslar (burun yon, frontal, etmoid) mavjud. Ularning yallig’lanishi ham burunning bitib qolishiga ta’sir qilishi mumkin.

Burun va paranazal bo’shliqlarining tuzilishi

Burundan nafas olishning muhim shartlari burun to’sig’ining to’g’riligidir. U ikki qismdan iborat: harakatchan (tog’ay) va harakatsiz (suyak). Har qanday qismning qiyshayishi nafas olishning qiyinlashishiga olib kelishi mumkin. Normada, deyarli har bir kishining burun to’sig’i burunning qoq markazida bo’lmaydi. Biroq, agar qiyshayganligi juda kuchli ifodalangan bo’lsa, u sinuslarning faoliyatiga ta’sir qiladi, bu ulardagi dimlanishlarga olib kelishi mumkin va mos ravishda burunning doimiy bitishiga sabab bo’ladi.
Ushbu holatning o’ziga xos belgilari:

• Surunkali tumov.
• Bir burun teshigining doimiy bitganligi.
• Burunning quruqligi.
• Bosh og’rig’i.
• Hid bilish hissi bilan bog’liq muammolar.
• Burun qonashi.
• Xurrak, apnoe.

Ko’pincha burun to’sig’ining qiyshayganligini qurollanmagan ko’z bilan ham ko’rish mumkin — burun chizig’ining bir tomonga egilganligi yoki burunga yondan qaralganda egriliklar aniqlanishi mumkin. To’g’ri tashxis qo’yish shifokor tomonidan amalga oshiriladi, u tekshiruv va rentgenogrammalar asosida xulosa qiladi. Burun to’sig’ining qiyshiqligi sababi jarohatlar, burun yo’llarida yot jismlar yoki poliplar mavjudligi, shuningdek, irsiy xususiyatga ega bo’lishi mumkin.

Shilliq qavatning shishishi

Surunkali burun bitishi ko’pincha vazomotor rinit — shilliq qavatlardagi tomirlarning doimiy kengayishi bilan bog’liq bo’lishi mumkin. Bu tarzda organizm juda quruq havo, allergenlarning mavjudligi, ifloslangan yoki chang havo, virus va bakteriyalarning burun yo’llariga kirishiga nisbatan javob qaytarishi mumkin. Ba’zi hollarda burun shilliq qavatning shishishi stress, homiladorlik yoki hayz paytida gormonal o’zgarishlarning natijasi bo’lishi mumkin.
Vazomotor rinitning burun bitishi bilan birga kechadigan xarakterli belgilari:

• Hid bilishni yo’qotish.
• Buruninng quruqligi.
• Og’izdan nafas olish.
• Ko’z yoshlanishi, aksa urish va hokazo.

Agar vaziyat surunkali bo’lsa, shamollashdan keyin o’tib ketmasa, LOR`ga murojaat qilish kerak.

Burundagi shilliq

Burunning bitishi shuningdek ortiqcha shilliq hosil bo’lishi tufayli kuzatilishi ham mumkin. Odatda, burunning sinuslari doimo namlanib turadi, ularda kam miqdordagi shilliq bo’ladi. Aynan shu shilliq o’pkaga ketayotgan havodagi patogenlar, chang zarralari, allergenlar va boshqalarni ushlab qolishga yordam beradi. Oz miqdordagi shilliq nafas olishiga to’sqinlik qilmaydi, ammo ba’zi sabablarga ko’ra gipersekretsiya kuzatilsa, ajralmalar burun yo’llarini butunlay to’sib qo’yishi mumkin.

Burunning shilliq bilan tiqilib qolishining eng keng tarqalgan sababi, nafas olish tizimining virusli va bakterial kasalliklaridir. Virusli kasalliklarda shilliq shaffof bo’ladi, ikkinchisida esa yashil rangga ko’rib, unda qon kiritmalari mavjud bo’lishi mumkin.
Shilliq qavat tashqi ta’sirga nisbatan ham gipersekretsiya bilan javob berishi mumkin:

• Ifloslangan havo (chang, chiqindi gazlar, tamaki tutuni).
• O’simlik changi, hayvonlarning juni, qushlarning pati va boshqalar.
• Harorat o’zgarishi yoki sovuq.
• Stress.

Agar burun bitishining sababi shilliq bo’lsa, uni quyuqlashishiga yo’l qo’ymaslik juda muhim ahamiyatga ega. Dimlanishlar bakterial va zamburug’li infektsiyalarining rivojlanishiga olib kelishi va bu jarayon peshona va burun yon sinuslariga tarqalishi mumkin. Bu esa jiddiy sinusit, xususan gaymorit rivojlanishi demakdir. Shilliq reologiyasini yaxshilash uchun ko’p suyuqlik ichish, nafas olinayotgan havoni namlash, burunni yuvish mumkin.

Burun bo’shlig’ida yot jismlar

Chaqaloqlar va go’daklarda burun uning yo’llariga yot jismlar — kichik tangachalar, tugmalar, o’yinchoqlarning kichik elementlari, no’xat, yong’oq, oziq-ovqat zarralari va boshqa narsalar kirib qolishi tufayli bitishi mumkin.
Ushbu holatning belgilari:

• O’tkir rivojlanish — burunning to’liq bitishi bir necha daqiqa ichida sodir bo’ladi.
• Muammo faqat bir burun teshigida paydo bo’ladi.
• Og’riq qayd qilinishi mumkin.
• Aksa urish, ko’zlarning yoshlanishi aniqlanadi.
• Yot jism uzoq muddat saqlansa — yiringli ajralmalar, burunning shishishi, burun atrofidagi terining qo’zg’alganlik xususiyati kuzatiladi.

Bunday holatlarda yot jismni chiqarib olish faqat shifokor tomonidan amalga  oshirilishi mumkin, chunki burunni mustaqil tozalashga urinish vaqtida uning shilliq qavatiga shikast yetkazish yoki yot jismni yanada chuqurroq itarib yuborish mumkin.

Neoplazmalar (o’smalar) yoki poliplar ham burun yo’llarini to’sib qo’yishi mumkin. Bunday holda alomatlar o’xshash bo’ladi, lekin burunning bitishi asta-sekin rivojlanadi.

Burun bitishi va kasallikning alomatlari

Burun bitishi turli etiologiyaga ega bo’lishi mumkin, shuning uchun terapiya turi faqat qo’shimcha alomatlar va tekshiruv natijalarini o’rganish asosida tanlanadi.

Burunning shilliq bilan tiqilishi

Yuqorida aytilganidek, bu holat virusli va bakterial infektsiyalarda kuzatilishi mumkin. Bu holda tegishli virusga qarshi preparatlar, simptomatik terapiya yoki antibiotiklar tanlanadi.

Agar buning sababi allergiya bo’ladigan bo’lsa, u holda aksa urish, qichish va boshqa belgilar hamrohlik qilishi mumkin.

Burun bitishi va yo’tal

Ushbu belgilar quyidagi kasalliklar uchun xosdir:

• O’RVI va gripp.
• Laringit.
• Bronxit.
• Pnevmoniya.

Anginada esa yo’tal bo’lsada, burun bitishi qayq qilinmaydi.

Bu belgilarning kombinatsiyasi shilliq qavatlarning kimyoviy kuyishi uchun ham xosdir, masalan, kundalik gigienik mahsulotlarning nafas yo’llariga kirish oqibatida. Biroq, ushbu tashxisda burundan shilliq ajralishi kuzatilmaydi. Jiddiy hollarda kishining nafas olishi qiyinlashishi mumkin, hatto og’iz orqali ham.

Burun bitishi va og’riq

Ba’zida burunning bitishiga boshning old qismida, ko’z ostida (burun yon sinuslari hududida) lokalizatsiyali og’riq hamrohlik qiladi, og’riq yuqori va pastki jaqqa tarqalishi mumkin. Ushbu alomatlar sinusitning eng ko’zga ko’ringan belgilaridan biri — bu peshona va burun yon bo’shliqlarining yallig’lanishiga xos. Bundan tashqari, kasallik yashil yoki sariq rangli shilliq ajralishi bilan birga kechadi, ammo yo’tal bo’lmasligi ham mumkin.

Sinuslarning shikastlanishida og’riqlar o’tmas, yetarlicha kuchli bo’ladi va sezilarli noqulaylik tug’diradi. Quyidagi belgilar kuzatilishi mumkin:

• E’tiborning pasayishi.
• Uyquchanlik.
• Ko’z olmalarida og’riq.
• Yutinishda quloqda bezovtalik paydo bo’lishi.
• Odam og’zini doim ochiq tutishi, chunki burun bitishi nafas olishga to’sqinlik qiladi.

Lokalizatsiyali og’riqlar, shuningdek, burunga yot jismlar kirganida ham paydo bo’lishi mumkin, bunda alomatlar darhol paydo bo’ladi — bitta burunning o’tkazmasligi, shilliq qavatning shishishi va hokazo. O’smalarda esa shunga o’xshash alomatlar vaqti-vaqti bilan kuzatilib turadi, ular asta-sekin rivojlanadi.

Allergiya tufayli burun bitishi

Allergiyalarda burun bitishi belgilari allergen bilan aloqa qilish davomiyligiga va unga nisbatan individual sezuvchanlikka bog’liq. Aksariyat hollarda bu alomat faqat noqulayliklarga olib keladi va xavfli hisoblanmaydi. Biroq kamdan-kam hollarda allergiya shilliq pardalarning shishib ketishiga va nafas olish yo’llarining to’liq bloklanishiga olib kelishi mumkin (Kvinki shishi).

Qoida tariqasida, allergiyasi bo’lgan bemorlar allergen bilan to’qnash kelganida  burun bitishi keskin rivojlandi va quyidagi belgilar bilan birga namoyon bo’ladi:

• Ko’zlarda qichish, shish.
• Kuchli ko’z yoshlanishi.
• Aksa urish, tomoqning qichishi.
• Burunda kuchli qichish.
• Burundan shaffof shilliq ajralishi.
• Yuz terisining qichishi.

Bu belgilar pollinoz uchun ayniqsa xarakterlidir. Allergiyada burun kuchli shishish tufayli bitib qoladi. Allergiya bo’lganda, birinchi navbatda shifokorga uchrab, allergenni aniqlash kerak. Natijalarga qarab, shifokor u yoki bu dori vositasini buyuradi.

Ko’rinarli sababsiz burun bitishi

Ba’zi hollarda bemorlar tumov bo’lmasa-da, burun bitishi natijasida nafas olishning qiyinlashuvidan shikoyat qilishadi. Biroq, bunday holat tushunarli sababga ega va ko’pincha vaqtinchalik muammolar bilan emas, balki LOR a’zolarining jiddiy kasalliklari bilan bog’liq bo’ladi.

Tumovsiz burun bitishi: davolash

Tumovsiz burun bitishi ham davolashni talab qiladi. Biroq, davolash uslubini to’liq tekshiruvlardan o’tgach va tashxis aniq bo’lganidan keyin tanlash kerak.

Agar burun vaqti-vaqti bilan, masalan ertalab, tunda, muayyan xonada bo’lganda bitadigan bo’lsa, ehtimol uning sababi quruq havo yoki allergik reaktsiya bo’lishi mumkin. Bunday holda, muammoni hal qilish uchun sharoitni o’zgartirish talab etiladi. Masalan:

• Yotoq xonasida yoki bolalar xonasida havo namlantirgichlarini ishlatish.
• Chang yig’uvchilar sonini kamaytirish. Masalan, bolalar xonasida oddiy gilamni maxsus rezina gilamga almashtirish mumkin. U oddiy gilam kabi issiqlik izolyatsiyasini ta’minlaydi va shu bilan birga chang to’plamaydi va chang kanalari ko’payadigan joyga aylanmaydi.
• Allergenlarni tekshirish. Xonada aromatik lampalar,  ba’zi o’simlik turlari va hatto yangi mebel ham allergiya chaqirishi mumkin. Ularni aniqlab, xonadan chiqarib qo’ygan ma’qul.

Burun bitishi asoratlari va oqibatlari

O’pkaga havo og’zidan emas, balki burun orqali kirishi kerak. Burun yo’llarida havo kerakli haroratgacha isitiladi, namlantiriladi, patogenlar va chang zarralaridan tozalanadi. Bundan tashqari, burundan nafas olish o’pkaning to’liq kengayishiga sabab bo’ladi, chunki og’iz orqali nafas olayotgandan ko’ra, burun orqali nafas olishda ko’krak qafasi ko’proq kuch ishlatadi. Bu o’pkaning to’liq hajmini ishlatish va bir nafasda qonni ko’p miqdorda kislorod bilan to’yintirish imkonini beradi. Gipoksiyaning bunday profilaktikasi homiladorlikda ayniqsa muhimdir, chunki kislorod yetishmasligi homilaning rivojlanishi va onaning yurakgi bilan bog’liq muammolarga olib kelishi mumkin.

Bundan tashqari, burun bitishi organizm faoliyatida quyidagicha buzilishlarga olib kelishi mumkin:

• Yuz sohasida qon aylanishining zaiflashishi.
• Tishlovning noto’g’riligi.
• Xurrak.
• Bakterial sinusit: gaymorit, frontit, sfenoidit, etmoidit.
• Otit (quloqning yallig’lanishi).
• Polipoz sinusit (burun shilliq qavati to’qimalarining patologik o’sishi).

Agar davolashga kirishilmasa, barcha kasalliklar surunkali shaklga o’tib, tez-tez xuruj qila boshlaydi.

Burun bitishini davolash

Burun bitishining har qanday shakli davolashni talab qiladi, chunki bu xavfli asoratlarga olib kelishi mumkin. Davolash turi burun yo’llarining to’silishi sababiga bog’liq. Ba’zi hollarda xonadagi sharoitni o’zgartirish yetarli bo’ladi, boshqa hollarda jiddiy jarrohlik aralashuvi talab etiladi.

Tumov va burun bitishga qarshi vositalar

Agar muammo surunkali tabiatga ega bo’lsa, tegishli vositalar faqat tashxisga muvofiq shifokor tomonidan tanlanishi kerak. Burun yo’llarining to’silib qolishida ishlatiladigan preparatlar orasida quyidagilar mavjud:

• Burun uchun tomchilar. Simptomatik terapiya sifatida yordam beradi. Ular mahalliy ta’sirga ega bo’lib, kompleks terapiya elementi sifatida foydalanish mumkin.
• Antigistaminlar. Ular burun bitishi allergiya tufayli yuzaga kelgan taqdirda belgilanadi.
• Ingalaytorlar. Ular dorivor vositani kichik zarralarga bo’lib beradi va shu sababli ta’sir qiluvchi modda nafas yo’llarining kerakli joyigacha yetib boradi.

Burun bitishida maxsus tomchilar

Ular quyidagi holatlarda ishlatilishi mumkin:

• O’RVI, gripp.
• Bakterial infektsiyalar.
• Surunkali burun bitishi.
• Burunning quruqligi, shilliq pardalarning ortiqcha qurishi.
• Respirator infektsiyalarini oldini olish.
• Allergiya.

Kasallikning turiga qarab, turli tomchilar tanlanishi mumkin, shuning uchun ularning samaradorligi ko’p jihatdan tashxisning to’g’riligiga bog’liq.

Tomir toraytiruvchi tomchilar — eng mashhur vositalardan biri. Dori vositalarining ta’siri vaqtinchadir (3 dan 12 soatgacha). Ular orasida eng keng tarqalganlari quyidagilar:

• Ksilometazolin: Rinomaris, Rinostop, Tizin.
• Nazolin: Naftizin, Sanorin, Nafazolin.
• Oksimetazolin: Nazivin, Nazol, Noksprey.

Ularni ehtiyotkorlik bilan qo’llash, dozirovkani oshirmaslik va 7-10 kundan ortiq vaqt davomida ishlatmaslik kerak. Shu sababli ular surunkali jarayonlarni davolash uchun mos kelmaydi. Buning sababi shundaki, tomchilarning o’zi ham ko’p qo’llanilganda burun shishini chaqirishi mumkin.

Namlantiruvchi vositalar burun yo’llarining quruqligini bartaraf etish va tomir toraytiruvchi moddalardan keyin kompleks davolash uchun ishlatiladi. Ularning aksariyati dengiz tuzi saqlovchi eritmalar bo’lib, bunday vositalar deyarli hech qanday cheklovlarsiz ishlatilishi mumkin. Ularga quyidagilar namuna bo’ladi:

• AkvaMaris.
• Akvalore.
• Fiziomer.

Ushbu dori-darmonlarni uy sharoitida fizeritma yoki tuzlar eritmasi bilan almashtirish mumkin. Bundan tashqari, efir moylari va dorivor giyohlar asosida tayyorlangan vositalar ham mavjud.

Fizioterapevtik muolajalar

Fizioterapiya xonasi sharoitida bemorlar sinuslarni qizdirish yoki UF nurlantirish kurslarini olishlari mumkin. Qisqa to’lqinli ultrabinafsha nurlari qon aylanishini rag’batlantiradi va shishni kamaytiradi, shuningdek patogenlarga qarshi ta’sir qilishi mumkin. Isitish esa to’planib qolgan shilliqni suyultirish, qon aylanishini yaxshilash imkonini beradi. Burun bitishi muolaja davomidayoq barataraf bo’ladi, agar kompleks terapiya qo’llansa, natijalar uzoq vaqt saqlanib turadi.

Nuqtali massaj ham ushbu holatda yordam berishi mumkin, ayniqsa burun shish yoki shilliq to’planishi natijasida bitib qolgan bo’lsa. Muolajani uy sharoitida ham bajarish mumkin — navbati bilan chakka, burun qanotlari (uchidan burun yon bo’shliqlariga qadar), yuqori lab va burun orasidagi nuqtani uqalash kerak. Qoshlar ustini uzoq bosib turish ham qon aylanishini yaxshilaydi.

Burun bitishini jarrohlik yordamida davolash

Agar bemorda burun to’sig’ining jiddiy qiyshayishi bo’lsa, poliplar yoki o’smalar aniqlansa, jarrohlik aralashuvi talab etiladi.

Aksariyat operatsiyalar — endoskopik muolajalardir. Bu — operatisya burun bo’shlig’iga maxsus endoskop kiritish yordamida minimal invaziv usul bilan amalga oshirilishini anglatadi. Burunga yot jismlar kirib qolganda ham bu turdagi aralashuv amalga oshirilishi mumkin.

Burun to’sig’ini to’g’rilash uchun rinoplastika amalga oshiriladi, bunda suyak va tog’aylar korrektsiya qilinadi. Operatsiya umumiy og’riqsizlantirish ostida amalga oshiriladi va bemorning reabilitatsiyasi uchun vaqt talab etadi.

Burun bitishiga qarshi uy sharoitida tayyorlanadigan vositalar

Bu muammo qadimdan ma’lumligi sababli, uni xalqona tabobat yordamida bartaraf etish usullari ham ma’lum. Buning uchun asosan fito- va aromaterapiya ishlatiladi. Dorivor o’tlar va efir moylari shishni bartaraf etish va shilliq reologiyasini yaxshilash imkonini beradi. Shu bilan birga, muolajaga ehtiyotkorlik bilan yondashish qilish kerak, chunki tabiiy vositalarning komponentlariga allergiya mavjud bo’lishi mumkin. Shuning uchun foydalanishdan oldin shifokor bilan maslahatlashish va barcha efir moylarini tekshirib ko’rish kerak, masalan, tirsakka ozgina surtib ko’rish orqali.

O’simlik asosli retseptlar

Dorivor o’simliklar orasida, burun bitishiga qashi eng mashhur retseptlar quyidagilardir:

• Kalanxoe va aloe sharbati. Shamollashda burunga tomizish uchun ishlatiladi. Ta’siri organizmning o’ziga xos xususiyatlariga juda bog’liq, xususan, kalanxoe sharbati allergik rinit xurujlariga olib kelishi mumkin.
• Zanjabil. Ichimlikka qo’shimcha, burunga tomizish, shuningdek ingalyatsiyalar uchun ishlatiladi. Ichga qabul qilishda qon aylanishini yaxshilaydi, isitadi, immun tizimini mustahkamlaydi va infektsiyalarga qarshi kurashishda yordam beradi. Burunga tomizishda qisqa muddatga shishni bartaraf qiladi. Qon bosimi yuqori bo’lgan bemorlar ehtiyotkorlik bilan qo’llashlari kerak.
• Limon. Ichimlik uchun ishlatiladi, nafas olish faoliyatini rag’batlantiradi.
• Lavlagi. Uning sharbatinu burunga tomizish shilliq to’planib qolishiga qarshi yordam beradi.
• Piyoz sharbati. U ham burunga tomizish uchun ishlatiladi, ammo sharbatini suv bilan aralashtirib olish kerak, aks holda kuchli achishish va shilliq qavatning kuyishiga sabab bo’ladi.
• Moychechak damlamasi. Issiq kompresslar va burunga tomizish uchun ishlatiladi.