To’lg’oq — alomatlari, nimalar qilish kerakligi, chin va soxta to’lg’oq farqlari, fiziologiyasi

Farzand tug’ilish muddati yaqinlashishi sayinhomilador ayollar bir savolga berilishadi: tug’ruq boshlanishi qanday qilib aniqlanadi? Havotir olmang, organizm o’zi ayolga nima bo’layotganini aytadi.

To’lg’oq — bachadon mushaklarining muntazam ravishda ixtiyorsiz qisqarishlari bo’lib, homilador ayol uni boshqara olmaydi. Chin to’lg’oqning eng qisqalari 15 daqiqalik pauzalar bilan 20 soniya, eng uzunlari 2-3 daqiqa pauza bilan 60 soniya davom etadi.

To’lg’oq fiziologiyasi

Tug’ruqdan oldin bachadonning mushak apparatida ma’lum o’zgarishlar yuz beradi.

Ushbu a’zo homiladorlikning turli davrlarida turli vazifalarni bajaradi. Homiladorlik paytida bachadon xomilalik tuxumning nidatsiyasi, uning rivojlanishi, ona va homila o’ratsida gaz almashinuvi va modda almashinuvi sodir bo’ladigan yo’ldoshning rivojlanishi uchun sharoit bo’lganda — homila uchun konteyner. Tug’ish davomida — bachadon mushaklarining davriy qisqarishlari orqali (to’lg’oq) homilani chiqarib yuborish funktsiyasi va tug’ruqdan keyingi erta bosqichlarda yo’ldoshning ajralishidan keyin bachadonning ochiluvchi arteriyalaridan qon ketishini oldini olish uchun spastik qisqarish.

Homiladorlik davrida bachadonning mushak apparatiga talab turlicha bo’lgani sabab, bachadon mushak hujayralarida (miositlarda) aktomiozin — qisqartiruvchi oqsil juda kam bo’ladi. Tug’ruqdan taxminan bir kun oldin, gormonlarning ta’siri ostida miositlarda aktomiozin jadal sintezlana boshlanadi, bunda miofilamentlarning fazoviy orientatsiyasi shunday bo’ladiki, miositlarning qisqarishida ularning kuch momenti to’g’ri keladi va qo’shiladi. Aktomiozin sintezi va uning tug’ilishda fazoiy orientatsiyasi buzilganida, tug’ruq kuchlarning zaifligi va diskoordinatsiyalari paydo bo’ladi.

Tug’ruq boshlanishidan biroz vaqt oldin homilaning yo’ldosh va gipofiz bezi muayyan moddalarni (xususan, prostaglandinlar va oksitotsin gormoni) ishlab chiqarishni boshlaydi, bu esa bachadon mushaklarining 5-10 soniya davomiylik bilan qisqarishiga sabab bo’ladi.

Dastlab, to’lg’oqlar o’rtasidagi vaqt yarim soat (ba’zan ko’proq) bo’ladi, asta-sekin ularning chastotasi, intensivligi va davomiyligi ortadi. Oxirgi to’lg’oqlar 5-7 daqiqalik intervallar bilan kechadi va mushaklarning kuchlanishli qisqarishiga o’tadi. Umumiy qilib olganda to’lg’oq birinchi marta tug’ayotgan ayollarda o’rtacha 12 soat, qayta tug’ayotgan ayollarda esa 8-10 soat davom etadi.

To’lg’oqlar tabiati va bachadon bo’yni ochilishi

Barcha ma’lumotlar o’rtacha ko’rsatkichlar bo’lib, ular har bir ayolda farq qilishi mumkin.

Boshlang’ich (yashirin, latent) faza

• Muddati — 7-8 soat
• To’lg’oqning davomiyligi — 20 soniya
• To’lg’oqlar o’rtasidagi interval — 15 daqiqa
• Bachadon bo’ynining ochilishi — 0-3 sm

Faol faza

• Muddati — 3-5 soat
• To’lg’oqning davomiyligi — 20-60 soniya
• To’lg’oqlar o’rtasidagi interval — 2-4 daqiqa
• Bachadon bo’ynining ochilishi — 3-7 sm

O’tish davri (sekinlashish fazasi)

• Muddati — 0,5-1,5 soat
• To’lg’oq davomiyligi — 60 soniya
• To’lg’oqlar o’rtasidagi interval — 2-3 daqiqa
• Bachadon bo’ynining ochilishi — 7-10 sm

To’lg’oq alomatlari

Ko’pincha tug’ruq yaqinlashishidan oldin homilador ayolning vazni kamayishi, qorni pastga tushishi, ishtahasining pasayishi kabi alomatlar kuzatilishi mumkin. Ammo farzand tug’ilishi vaqti yaqinlashganini bildiruvchi ikkita asosiy belgi mavjud.

1. Xomilalik pufagining (amniotik xaltaning) yorilishi

Bunga shunindek «qog’onoq suvlar ketishi» deb aytiladi. Xomilalik pufagidan sizib chiqadigan va qindan oqadigan shaffof amniotik suyuqlik miqdori juda turlicha bo’lishi mumkin. Suv birdan ketishi ham, tomchilab oqib chiqishi ham mumkin. Ajablanarlisi shuki, bu belgi ayollarning 25 foizidan kamrog’ida birinchi bo’lib kuzatiladi. Ba’zi ayollarda suv faqat tug’ruq paytida ketishi mumkin, undan oldin emas. Lekin agar suvlar oldindan ketgan bo’lsa, tug’ilish keyingi 24 soat ichida boshlanishi mumkinligi ehtimoli juda yuqori bo’ladi. Agar sizda suv ketishi kuzatilsa, bu haqda darhol shifokoringizga xabar bering. Suyuqlik chiqishi vaqti, rangi va miqdorini, shuningdek yoqimsiz hid mavjudligini eslab qoling.

2. Shilliq tiqinning ochilishi

To’lg’oq boshlanishidan bir yoki ikki kun oldin homilador ayol pushti yoki qonli ajralmalarni aniqlashi mumkin. Bu homiladorlik davrida servikal kanalga kirishni yopib turadigan shilliq tiqindir. Ayollarning hammasi ham tiqinning chiqishini sezmaydilar va ularning ba’zilarida tiqin ochilishi faqat to’lg’oq boshlanganidan keyin sodir bo’ladi. Esingizda bo’lsinki, shilliq tiqinning ajralib chiqishi homiladorlik davrida ginekolog huzurida vaginal tekshiruvdan so’ng kelishi mumkin bo’lgan jigarrang qonli ajralmalarga o’xshamaydi: bunday ajralmalar tashvishlanishga sabab bo’lmaydi.

Soxta (yolg’on) to’lg’oqlar

Homiladorlikning 20-haftasidan boshlab, ayrim ayollarda Brekston-Xiks to’lg’oqlari deb ham ataladigan yolg’onchi to’lg’oqlar kuzatilishi mumkin, tug’ruqqa 2-3 hafta qolganida esa elchi to’lg’oqlar sodir bo’lishi mumkin. Chin to’lg’oqlardan farqli o’laroq, bularning hech biri bachadon bo’ynining ochilishiga olib kelmaydi. Qorinning pastki qismida yoki belda tortuvchi hisslar seziladi, bachadon huddiki «tosh qotadi» — agar qo’l qoringa qo’yшдsa, buni aniq sezish mumkin. Xuddi shu belgi, aslida, chin to’lg’oqlarda ham yuz beradi, shuning uchun «Brekston-Xiks» va elchi to’lg’oqlar ko’pincha homilador ayollarni chalg’itadi. Xo’sh? Bola tug’ilishi chindan ham boshlanganligi va tug’ruqxonaga borish vaqti kelganini yoki bu soxta belgilar ekanligini qanday qilib tushunish mumkin?

Chin va soxta to’lg’oq farqlari

Brekston-Xiks to’lg’oqlari, chin (haqiqiy) to’lg’oqlardan farqli o’laroq, kam uchraydi va doimiy emas. Qisqarishlar bir daqiqaga qadar davom etadi, to’rt-besh soatdan keyin takrorlanishi mumkin.

Soxta to’lg’oqlar odatda og’riqsizdir. Yurish ko’pincha bachadondagi noqulayliklarni va kuchlanishini to’liq bartaraf etishga yordam beradi. Soxta to’lg’oqlarning roli oxirigacha o’rganilmagan. Ularning kuzatilishi bachadonning qo’zg’aluvchanligi oshishi bilan bog’lanadi, ular tug’ruqdan oldin bachadon bo’ynining yumshashiga va kaltalashishiga yordam beradi deb hisoblanadi.

Quyidagi jadvalda chin va soxta to’lg’oqlarning ba’zi farqlari keltirilgan.

To’lg’oq boshlanganda nima qilish kerak?

To’lg’oq boshlanishi bilan homilador ayolda dush qabul qilish, toza ich kiyim kiyish, tirnoqlarni olish va ulardan lakni yo’q qilish uchun oz vaqt bo’ladi. Ko’pchilik ayollar uchun tug’ruqxonaga kelganda oraliq tuklarini qirish eng yoqimsiz lahzalardan biri sanaladi. Biroq, bu muolaja zarur hisoblanadi, chunki bu tug’ruq davomida oraliq cho’zilishi darajasini baholash, uning yirtilishini oldini olish, jarohat holatida esa to’qimalarni bir-birga yaxshiroq birlashtirish imkonini beradi.

Noqulaylikdan qochish uchun ushbu qiyin bo’lmagan muolajani uyda bajarish mumkin. Buning uchun yangi ustara olish va teriga antiseptik yoki antibakterial sovun bilan ishlov berish kerak.

To’lg’oq vaqtida sekin, ritmik ravishda, chuqur nafas olish kerak. Nafas burun orqali olinib, og’iz orqali chiqariladi. Agar to’lg’oq juda kuchli bo’lsa, yuzaki nafas olish ham yordam beradi, bunda ham nafas burun orqali olininb, og’iz orqali chiqariladi. To’lg’oqning boshidanoq qorining pastki yarimini silash tavsiya etiladi. Belni umurtqaning har ikki tomonidan musht yoki ochiq kaft bilan dumg’azaning asosigacha tepaga-pastga massaj qilish mumkin. Shuningdek siydik pufagini muntazam bo’shatib turishni yoddan chiqarmang, bu to’lg’qon tezlashtirishi mumkin.

To’lg’oq vaqtida nimalar qilish mumkin emas?

• O’tirish va chalqancha yotish;
• Ovqatlanish;
• Mustaqil ravishda og’riq qoldiruvchi dorilarni qabul qilish: ular normal tug’ruq og’rig’ini qoldirmaydi, ammo muhim alomatlarni yashirishi mumkinю

Quyidagi holatlarda uyda qolib bo’lmaydi:

• Agar qonli ajralmalar kela boshlasa;
• Bosh og’rig’i, ko’rish o’tkirligining buzilishi, bachadon va epigastral sohada og’riqlar bezovta qilsa;
• Agar homilaning harakatlanishlari juda jadallashsa yoki aksincha, sezilmay qolsa.

Bunday hollarda statsionarga imkon qadar tezroq yetib borishga harakat qilish kerak, ideal variant — tez yordam mashinasida.

Qachon shifokorga qo’ng’iroq qilish kerak

Agar tug’ruq jarayoni boshlanmoqda deb hisoblasangiz, shifokorga qo’ng’iroq qiling. Qo’ng’iroq qilayotganingizda yozuvlaringizni tayyorlang, shunda siz alomatlaringiz haqida aniq ma’lumot bera olasiz. Kunning yoki tunning har qanday vaqtida qo’ng’iroq qilishdan qo’rqmang. Tibbiy xodimlar to’lg’oqlar doim ham to’qqizdan beshgacha bo’lgan vaqt oralig’ida boshlanavermasligini tushunadilar, shuning uchun tug’ruq bo’limida sutkaning har qanday vaqtida qo’ng’iroqlarni kutishadi. Biroq, ular ayniqsa tungi vaqtga alohida e’tibor berishadi, chunki sutkaning aynan shu vaqtida tug’ruq faoliyati uchun mas’ul bo’lgan asab tizimi qismi faol bo’ladi.

Siz darhol shifoxonaga borishga hojat yo’qligini inobatga olishingiz zarur. Agar bu sizning birinchi farzandingiz bo’lsa, ko’pchilik shifokorlar va akusherlar sizni 5 daqiqali interval bilan to’lg’oq boshlanishiga qadar uyda qolishingizni taklif qilishadi. Agar bu sizning birinchi farzand dunyoga keltirishingiz bo’lmasa, tug’ruq tezroq boshlanishi mumkinligi sababli, ehtimol, sizdan tug’ruqxonaga ertaroq kelishni so’rashlari mumkin.

To’lg’oq boshlanganini sezganingizda, siz turli his-tuyg’ularni boshdan kechirishingiz mumkin: hayajon, quvonch, ishonchsizlik va qo’rquv. Diqqatni jamlashga va hotirjamlikni saqlab qolishga harakat qiling. Turmush o’rtog’ingiz yoki dugonangizdan alomatlarni yozib olish, sizni qo’llab-quvvatlash va kerak bo’lganda tug’ruqxonaga olib borishni so’rang. Va eng muhimi, bu dunyoga farzandingizni eson-omon keltirishga qodir ekaningizni unutmang!