Qon bosimini o’lchash qanday amalga oshiriladi? Asosiy qoidalar, shuningdek, maqolada keltirilgan ko’rsatmalarga rioya qilish orqali siz qon bosimini to’g’ri va aniq o’lchashingiz mumkin.
Tonometr (sfigmomanometr) — arterial qon bosimini o’lchash uchun asbob.
Tonometr manjeta, manjetaga havo yetkazib berish uchun qurilma va manjetadagi havo bosimini o’lchaydigan manometrdan iborat. Bunga qo’shimcha ravishda, turiga qarab, tonometr stetoskop yoki elektron qurilma bilan jihozlangan bo’lib, uning yordamida manjeta ichidagi havo pulsatsiyasi qayd etiladi.
Qon bosimini tonometr bilan aniq o’lchash uchun asosiy qoidalar
- Qon bosimini o’lchashdan 1 soat oldin bemor chekish, spirtli ichimliklar ichish yoki kofeinli mahsulotlarni iste’mol qilishdan bosh tortishi kerak;
- Hojatxonaga borish istagi bo’lsa, qon bosimini o’lchamang, chunki to’la siydik pufagi bosim ko’rsatkichlarini taxminan 10 mm.sim.ust`ga oshiradi.
- Qon bosimini tinch sharoitda, xona haroratida o’lchash kerak;
- Qon bosimini o’lchash bemorning o’tirgan va bo’shashgan holatida amalga oshiriladi, bunda o’lchov u bo’shashganindan kamida 5 daqiqadan keyin boshlanadi;
- Manjeta taqiladigan qo’l tirsagini taxminan yurak joylashgan darajadagi balandlikka joylashtirish kerak;
- Qo’l alatta butunlay bo’shashgan bo’lishi kerak;
- Amaliyot davomida gaplashish va harakat qilish mumkin emas;
- Ikki o’lchovlar oralig’ida 3-5 daqiqali pauza qilish kerak, shunda manjeta bilan qisilgan tomirlardagi qon bosimi normallashadi.
Mexanik tonometr bilan qon bosimini o’lchash
1. Yuqorida keltirilgan dastlabki tayyorgarlikdan so’ng, manjetani yurak darajasida, tirsakdan 3-5 sm teparoqda qo’lga taqing.
Agar sizning qurilmangiz qon bosimini bilakda o’lchash uchun mo’ljallangan bo’lsa ham, u yurak darajasida bo’lishi kerak.
2. Steteskopni qo’lning ichki bukimi markaziga joylashtiring va uni quloqqa taqing. Bu joyda, manjetadan havoni chiqarish vaqtida pulsni aniq eshitib olish mumkin bo’ladi.
3. Manjetani 200-220 mm.sim.ust`gacha damlang. Agar qon bosimi yanada yuqoriroq bo’lishi mumkinligiga shubha tug’ilsa, uni yanada ko’proq damlash kerak bo’ladi;
4. Sekin-asta, sekundiga 2-4 mm tezlikda, tonometrning siferblatiga qaragan holda havoni chiqara boshlang va stetoskopdagi zarblarni (pulsni) tinglang.
5. Dastlabki zarbni eshitishingiz bilan, asbobning mazkur ko’rsatkichini yodda saqlab qoling, bu qon bosimning yuqori ko’rsatkichidir (sistolik qon bosimi).
6. Zarblar eshitilishi to’xtatganda, bu qon bosimning pastki ko’rsatkichi bo’ladi (diastolik qon bosimi).
7. O’lchovni 2-3 marta oling. Ularning o’rtacha qiymati qon bosimi ko’rsatkichlari bo’ladi.
Qon bosimini avtomatik (elektron) tonometr bilan o’lchash
1. Manjetani qo’lingizga taqing va uni yurak darajasiga qo’ying.
2. Qon bosimini o’lchashni boshlash uchun shunchaki avtomatik tonometr tugmachasini bosing.
3. Tonometr natijalarni ko’rsatgunicha kutib turing. U o’zi manjetani havo bilan to’ldiradi va uni chiqaradi. Siz faqat natijalarni yozib olishingiz kerak.
4. O’lchovni 2-3 marta oling. Ularning o’rtacha qiymati qon bosimi ko’rsatkichlari bo’ladi.
Qon bosimi normasi qanday bo’ladi?
Umumiy qabul qilingan inson normal qon bosimi 120/80 hisoblanadi. Ammo shuni ta’kidlash kerakki, yoshga, organizmning individualligiga, sutka vaqti va boshqa omillarga qarab, normal qon bosimi yoki ko’pincha ideal qon bosimi yoki ishchi qon bosimi deb ataladigan ko’rsatkich turlicha bo’lishi mumkin. Misol uchun, keling, turli yoshdagi odamlar uchun normal bosim ko’rsatadigan jadvalga qaraylik:
| Yosh | Yuqori (sistolik) bosim | Pastki (diastolik) bosim |
|---|---|---|
| 16 — 20 yosh | 100 — 120 | 70 — 80 |
| 20 — 40 yosh | 120 — 130 | 70 — 80 |
| 40 — 60 yosh | 140 gacha | 90 gacha |
| 60 yoshdan katta | 150 | 90 |
Qon bosimining me’yordan ortiqchaligi gipertoniya (arterial gipertenziya), pastligi gipotoniya (arterial gipotenziya) deb ataladi.
Qon bosimi ko’tarilganda qaysi shifokorga murojaat qilish kerak?
- Terapevt;
- Kardiolog.
